Tophane anlaşması

Tophane anlaşması nedir ne değildir?. Pomak devletinin sonunu getiren Pomak Timras Özerk Cumhuriyetini resmen bitiren 24 Mart 1886 Sureti tesviye anlasmasi bu anlaşma hangi devletler tarafından yapılmıştır. Kısaca değineyim fakat bu anlaşmanın tüm detaylarını daha sonraki yazılarımda açıklayacağım çünkü araştırmalarimda eksik kalan bölümler var.. 

Rodop Dağları çevresinde yaşayan Pomaklar tarafından kurulan ve 1879-1886 yılları arasında hayatta kalan kısa ömürlü kendi kendini yöneten tarihteki tek Pomak devletidir.

93 Harbi'nin sonlarına doğru Plevne bölgesi düşmüş. Lofça Pomaklarının yüz binlercesi katledilmiş ve sağ kalanlar Trakya'ya ve askeri gücü olanlar ise Rodop Dağları'ndaki güvenli Pomak köylerine kaçmıştı.

3 Mart 1878'de imzalanan Ayastefanos Antlaşması'nın ardından Bulgar ve Rus egemenliğine girme tehlikesinden ötürü Rodoplar'daki Pomak halkı, Pomak Tımraş Hükümeti'ni Rodoplu Pomak 30 milletvekilinin ve yaklaşık 100 nahiye müdürünün de onayını alan Ahmed Ağa Timirski, Abdullah Efendi ve Kara Yusuf Çavuş önderliğinde kurmuştur.

13 Haziran 1878'de Almanya İmparatorluk Şansölyesi Prens Bismark'ın başkanlığında Berlin'de, Osmanlı, Rusya, İngiltere, Almanya, Fransa, Avusturya-Macaristan ve İtalya'nın katılımıyla bir kongre toplandı. Osmanlı İmparatorluğu'nu temsilen Nafıa Nazırı Karatodori Paşa, Müşir Mehmet Ali Paşa ve Berlin büyükelçisi Sadullah Bey gönderilmiştir. Diğer devletleri de başbakanları ve dış işleri bakanları temsil etmekteydi.

16 Mayıs 1879 tarihinde, İstanbul'da bulunan devletlerin elçiliklerine gönderdikleri mektupla bağımsızlıklarını ve nedenlerini tüm devletlere açıkça beyan etmişlerdir. Bu geçici hükümet, Berlin Antlaşması imzalandıktan sonra, söz konusu antlaşmayı kabul etmeyerek ordusunu dağıtmamış ve bağımsızlığını ilan etmiştir.

 Aynı yıl kendi cumhuriyetini kurduğunu ilan eden ve uluslararası .antlaşmalar doğrultusunda dahil olduğu Doğu Rumeli'ye vergi ödemeyi reddeden Pomak Timraş, 17 köyü içine almaktaydı.

1880 yılında bünyesinde taşıdığı köy sayısı 21'e ulaşmıştı. Bunların başlıcaları; Trigrad, Mugla, Beden, Mihalkovo, Skoblevo, Čurukovo ve Devin'di. 1882'de bölgeyi kontrol altına almaya çalışan Doğu Rumeli saldırılarını durdurdu.

3 Mart 1886 tarihinde Bulgaristan Prensliği ile Sırbistan Krallığı arasında Romanya'nın başkenti Bükreş'te yapılan ve Sırp-Bulgar Savaşını (13–28 Kasım 1885) bitiren antlaşma.

Abdullah Macit Paşa

Bulgarlar ile Sırplar arasındaki "On Günlük Savaşı" sona erdiren, tek maddeden ibaret antlaşmada, iki ülke arasındaki barışın yeniden kurulduğu belirtiliyordu.  Doğu Rumeli'nin Bulgaristan'a katılması üzerine savaşı başlatan Sırbistan, bu durumu tanımak zorunda kalmıştı. Sırbistan savaşta yenik düştüğü halde, Avusturya'nın ara buluculuğu sayesinde, bir kayba uğramadı. Bulgaristan'a hukuken egemen olan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid adına Bulgaristan Komiseri Abdullah Macit Paşa da antlaşmaya imza koydu
Tophane Sözleşmesi
5 Nisan 1886'da Osmanlı devletinin önerisi ile Bulgaristan prensliği ve Osmanlı arasında  imzalanan Tophane Sözleşmesi uyarınca Kırcali çevresi ile Timraş Cumhuriyeti toprakları Osmanlı Devleti'ne bırakılmış ve aynı yıl bölgeye giren Osmanlı ordusu Pomak cumhuriyetine son vermiştir. Anlaşmaya göre Pomak göçmenleri Osmanlı Alacak ve Osmanlı devletinin ( Devleti Aliye ) Sınırları içindeki çesitli bölgelerde iskan ettirecek, Pomak ordusu tamamen imha edilecek dağıtılacaktır. Bulgaristan prensliği ve Osmanlı Birlikteliği ile Pomak Cumhuriyetinin yok edilmesine rağmen bölgede yaşamaya devam eden Pomaklar, Osmanlı'nın Balkanlar'da hakimiyetini kaybetmesinin ardından topraklarını 1912'ye kadar  umut kalmadı diyerek terk etmişlerdir.

1878 yılında düzenlenen Berlin Kongresinde tüm Balkanların kaderini değiştirecek önemli kararlara imza atıyorlar. İmzalanan antlaşmaya göre, Bulgaristan toprakları beşe bölünüyor: (Sultana bağlı vasal olarak) özgür Prenslik Sofya bölgesine Kuzey Bulgaristan toprakları dahil ediliyor. Güney Bulgaristan, Doğu Rumeli (Rumel -i Şarkı) vilayeti olarak adlandırılırken özerk bir Pomak devleti kuruluyor ,. Makedonya ve 1877-1878 Rus-Osmanlı Savaşında Doğu Trakya’nın bir kısmı Osmanlı İmparatorluğuna iade edilmiştir. Sırbistan Kralığına Pirot, Niş ve Vranya bölgelerindeki topraklar verilirken Kuzey Dobruca Romanya Krallığına teslim ediliyor.

Berlin Antlaşması

Berlin Antlaşmasına İngiltere, Fransa, Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya, Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu devlet liderleri imza atmaktadır. Söz konusu antlaşma her halkın özgürce karar alma hakkını gözardı ederek tamamen özgür bir devlet sorununu ortaya atıyor ve bütün sorunun çözüme bağlanması 1885 yılında Doğu Rumeli (Rumel -i Şarkı) vilayetinin Bulgaristan Prensliği ile birleşmesi sonucu yaşanıyor. 

Berlin Antlaşmasının, Doğu Rumeli (Rumel -i Şarkı) vilayetini diğer özgür kılınmayan topraklara nazaran en elverişli duruma getirmesine rağmen, burada da 1878 yılında başlayan birleşme hareketleri hız kesmiyor- birleşme, göçmen ve diğer örgütlerin ana amacı oluyor.

Aleksandır Batemberg

10 Şubat 1885 tarihinde Plovdiv’te Nisan Ayaklanmasının önderlerinden ve “Zapiski po Bılgarskite vıstaniya” kitabının yazarı, ünlü gazeteci Zahariy Stoyanov’un başkanlığında gizli devrimci komitesi kuruluyor. Komitenin ilk görevi, Makedonya’yı kurtarmak ve “Berlin Antlaşması sonucu beş parçaya bölünen Bulgar halkının birleşmesidir”. Birkaç ay sonra Bulgar Gizli Merkez Devrimci Komitesi elverişsiz uluslararası ortamını değerlendirince çalışmalarını Prens Birinci Aleksandır Batemberg hükmü altında Güney ve Kuzey Bulgaristan’ın birleşmesiyle sınırlandırmaktır. Bu arada devrimci Komite yoğun çalışmalarda bulunuyor. 28 Mayıs 1885 yılında Zahariy Stoyanov’un kaleminden “Borba” gazetesinin ilk sayısı çıkıyor. Gazete birleşme çağrılarını yayınlıyor. 
6 Eylül 1885 tarihinde Plovdiv’teki Bulgar Gizli Merkez Devrimci Komitesi, askerin ve toplumun desteğini alarak Doğu Rumeli’nin Bulgaristan Prensliği ile birleşmesini ilan ediyor. Doğu Rumeli Valisi Gavrail Krısteviç, vilayetin Osmanlı İmparatorluğunun hükümlerinden koptuğuna dair işaret olarak, görevden alınıyor. 8 Eylül’de Prens Birinci Aleksandır Batemberg yayınladığı özel bildiride Birleşmeyi tanıdığını ve “bundan böyle Kuzey ve Güney Bulgaristan Prensi olarak adlandırılmasını kabul ettiğini” ilan ediyor. 

Bulgaristan ve Osmanlı  İmparatorluğu arasında yapılan 24 Mart 1886 Sureti tesviye anlaşması ile Pomak devletinin  tamamen yok edildiğine dair Osmanlı delegegasyonu tarafından garanti veriliyor. Pomak Devletinin bölgesi olan Güney Bulgaristanın’ın yönetimi, Nisan ayında Osmanlı İmparatorluğu heyetinin  sunduğu bir  Ferman ile  Prens Aleksandır Batenbreg’e devrediliyor. 
Bu anlaşmanın tüm detaylarını daha sonraki yazılarımda açıklayacağım. çünkü araştırmalarimda eksik kalan bölümler var.. 

Bu konuda politik sentezlerime ve Yazılarıma dönem dönem devam edeceğim.. Elimden geldiğince, zaman buldukça POMAK ulusal azınlık kavramı ile  Etnisite  ve Kimlik bunalımı paradigmasına ulusal Pomak ekseninide  dikkate alarak  Teorik  katkılar sunmaya çalışaçağım.  Si Zdrav - SAYGILARIMLA. Neşet Doğan